Dijital platformlarda doktor, diş hekimi, psikolog veya diyetisyen aramak artık son derece yaygın. Bu siteler, kullanıcıya kolaylık sunarken; hekim profilleri, yorumlar ve iletişim bilgileri aracılığıyla sağlık hizmetlerine ulaşımı hızlandırıyor. Ancak perde arkasında dikkat edilmesi gereken bazı ticari ve etik sorunlar var.

Online “Doktor Bul” Sitelerinin Görünmeyen Riskleri

1. Ücret Karşılığı Üst Sıralarda Çıkma: Haksız Rekabet

Bu platformların önemli bir kısmı, doktorların veya kliniklerin üst sıralarda listelenmesi için ücret talep etmektedir. Kullanıcı çoğunlukla bunu fark etmez ve üst sıralardaki isimleri “daha çok tercih edilen” veya “daha başarılı” zanneder.

• Bu durum haksız rekabet doğurur: Maddi imkanı daha fazla olan sağlık profesyoneli, bilimsel yetkinliği ne olursa olsun daha görünür hale gelir.

• Hizmet kalitesinden çok reklam bütçesi belirleyici olur.

• Hastaların “doğru doktora ulaşma” hakkı, ticari algoritmalarla gölgelenir.

2. Yorumların Manipülasyonu: Sağlıkta Güven Erozyonu

Kullanıcı yorumları, karar verme sürecinde kritik rol oynar. Ancak bazı siteler:

• Olumsuz yorumları engelleyebilir ya da silebilir.

• Sadece olumlu geri bildirimleri öne çıkararak tek taraflı bir imaj oluşturabilir.

• Bazı firmalar, sahte olumlu yorumlar ekleyerek doktor veya klinikleri olduğundan daha başarılı gösterebilir.

Böylece hastalar, gerçek deneyimleri değil, manipüle edilmiş bir tabloyu görür. Bu da sağlık hizmetlerinde şeffaflık ve güveni zedeler.

3. Büyük Veri (Big Data) Toplama: Görünmeyen Risk

Bu sitelerin en az fark edilen ama en stratejik riski, kullanıcı verilerinin toplanmasıdır.

• Kullanıcıların arama geçmişi, hangi doktor profillerine baktığı, hangi şehirlerde sağlık hizmeti aradığı kayıt altına alınır.

• Bu bilgiler, reklam amaçlı satılabilir, ticari şirketlerle paylaşılabilir veya pazarlama faaliyetlerinde kullanılabilir.

• Zamanla, “hangi hastalık hangi bölgede yaygın, kim ne tür sağlık hizmeti arıyor” gibi büyük ölçekli bir sağlık veri haritası çıkarılabilir.

Sonuçta, sadece doktorlar değil, hastalar da bu ekosistemin veri kaynağı haline gelir.

4. Ulusal Güvenlik Riski

Toplanan büyük sağlık verileri, sadece ticari değil, ulusal güvenlik açısından da risk oluşturabilir:

• Kritik sağlık altyapısına dair veri sızıntıları, stratejik karar alma süreçlerini etkileyebilir.

• Özel veya toplu sağlık bilgileri, kötü niyetli aktörler tarafından siber saldırılar veya manipülasyonlar için kullanılabilir.

• Özellikle salgın yönetimi, bölgesel sağlık politikaları ve kamu kaynaklarının dağılımı gibi alanlarda, yanlış veri veya yetkisiz erişim ulusal riskler yaratabilir.

Çözüm Önerileri

• Şeffaflık: Siteler, sıralama algoritmalarının ticari mi yoksa hasta deneyimine mi dayandığını açıkça belirtmeli.

• Düzenleme: Sağlık otoriteleri, bu platformların reklam ve veri politikalarını denetlemeli.

• Farkındalık: Hastalar ve sağlık çalışanları, bu tür sitelerde gördükleri bilgilerin ticari filtrelerden geçtiğini bilmeli.

• Ulusal Güvenlik Önlemleri: Kritik sağlık verileri paylaşılırken devlet ve regülasyon mekanizmalarıyla uyumlu güvenlik standartları uygulanmalı.

Online sağlık platformları, erişim kolaylığı sağlasa da, haksız rekabet, yorum manipülasyonu, veri toplama ve ulusal güvenlik riskleri üzerinden hem etik hem de hukuki sorunlar taşımaktadır. Sağlık hizmetlerinde güvenin korunması için bu alanın daha sıkı denetlenmesi ve kullanıcıların bilinçlendirilmesi gerekmektedir.

Bu yazı, Türkiye Sağlık Vakfı “Sağlık Gerçekleri” kitabının bir bölümü kapsamında Dr. Murat Balaban (Ph.D) tarafından hazırlanmıştır.
Kitap, okuyuculara sağlık alanında bilgi kirliliği çağında gerçeği kurgudan ayırma konusunda rehberlik etmeyi amaçlamaktadır.