PFAS’ın Tekstil Ürünlerinde Yaygınlaşması: Sağlık ve Çevre İçin Yeni Bir Tehdit

Son zamanlarda yapılan iki ayrı araştırma, yatak takımları, masa örtüleri ve spor giyim gibi tüketici tekstil ürünlerinde “sonsuz kimyasallar” olarak bilinen zehirli PFAS’ların tespit edildiğini ortaya koydu. Bu bulgular, insanların sadece içme suyu, gıda ve anne sütü yoluyla değil, aynı zamanda deri teması, iç mekan havası ve ev tozu gibi yollarla da PFAS maruziyeti altında olduğunu göstermesi açısından büyük endişe yaratıyor.

PFAS Nedir ve Neden Sorunludur?

PFAS, yüzeylere leke ve su itici özellik kazandırmak için kullanılan, binlerce farklı fluorlu kimyasal ailesini kapsayan maddelerdir. Bu kimyasallar çevreye yayıldığında parçalanmazlar; bu yüzden “sonsuz” olarak nitelendirilirler. Uzun zincirli PFAS bileşenleri, Avrupa Birliği tarafından yasaklanmış ve ABD’de de aşamalı olarak kullanım dışı bırakılmaya çalışılmıştır çünkü kanser, üreme bozuklukları, bağışıklık sistemi hasarı ve diğer ciddi sağlık sorunlarıyla ilişkilendirilmiştir.

Tekstil Ürünlerinde Yapılan Testler ve Bulgular

Toxic-Free Future tarafından gerçekleştirilen bir araştırmada, yatak takımları, açık hava giyimi ve masa örtüleri gibi üç farklı ürün kategorisinden toplam 60 örnek incelendi. Yapılan analizlerde 100 parçacık milyonda (ppm) üzerindeki toplam flor oranı, PFAS varlığının güçlü bir göstergesi olarak belirlendi. Bu 60 ürünün 35 tanesinde yüksek flor oranı tespit edildikten sonra, detaylı testlere tabi tutulan ürünlerin %75’inde uzun zincirli PFAS karışımları bulundu. Bu kapsamda, en yaygın ve tehlikeli PFAS türlerinden biri olan PFOA, test edilen ürünlerin %28’inden fazlasında yer aldı.

Ayrıca, leke veya suya dayanıklılık özellikleri vurgulanan 47 tüketici ürününden 34’ünde PFAS tespit edilirken, bu tür özelliklerin vurgulanmadığı 13 ürün PFAS içermedi. Diğer bir araştırma ise popüler markalara ait kadın spor giyiminde, özellikle yoga pantolonları gibi ürünlerde PFAS tespit etti. 32 örnek üzerinden yapılan testlerde, ürünlerin %25’inde 10 ppm ile 284 ppm arasında değişen organik flor miktarları saptandı.

Sağlık Riskleri ve Maruziyet Kaynakları

PFAS, vücutta birikme eğilimi gösterdiğinden, zamanla artan maruziyet ciddi sağlık risklerine neden olabilir. Bu kimyasalların sadece içme suyu, gıda ve anne sütü aracılığıyla değil; aynı zamanda tekstil ürünleri gibi günlük kullanım ürünleri yoluyla da insan sağlığını tehdit ettiği göz önünde bulundurulduğunda, uzun vadede kanser, üreme sistemi bozuklukları ve bağışıklık sisteminde zayıflama gibi etkiler kaçınılmaz hale gelebilir.

Ek olarak, Duke Üniversitesi’nin anti-bulandırma spreyleri ve cam temizleme bezleri üzerinde yaptığı testler, bu tür ürünlerde de PFAS bileşikleri bulunduğunu göstermiştir. Benzer şekilde, Notre Dame Üniversitesi’nin kozmetik ürünleri üzerine gerçekleştirdiği araştırmada, test edilen 231 üründen yarısından fazlasında PFAS tespit edilmiştir. Bu durum, PFAS kullanımının sadece tekstil ürünleriyle sınırlı olmadığını, aksine kişisel bakım ürünlerine kadar yayıldığını ortaya koyuyor.

Düzenleyici Adımlar ve Tüketici Önerileri

ABD Temsilciler Meclisi, Temmuz 2021’de tüm Amerikalıları PFAS’ın zararlı etkilerinden korumayı amaçlayan kapsamlı, iki partili bir yasayı kabul etti. Bu yasa, tüketici ürünlerinde PFAS kullanımının kademeli olarak ortadan kaldırılmasını ve PFAS içermeyen ürünlerin etiketlenmesini öngörüyor.

Tüketiciler açısından, PFAS içeren ürünlerden kaçınmak büyük önem taşıyor. Leke ve suya dayanıklılık özellikleri öne çıkarılan ürünler yerine “PFAS-free” (PFAS içermeyen) etiketli ürünler tercih edilebilir. EWG (Environmental Working Group) tarafından hazırlanan kılavuzlar, su filtreleri, kozmetik ürünleri ve giyim ürünleri gibi alanlarda PFAS maruziyetini azaltma yollarını sunuyor.

Ayrıca, tekstil üreticilerinin alternatif, PFAS içermeyen su ve leke itici teknolojiler kullanması, hem tüketicilerin hem de çevrenin korunması adına büyük bir adım olacaktır. Endüstriyel kaynaklardan kaynaklanan PFAS de çevre kirliliğine katkıda bulunduğundan, EPA’nın (Çevre Koruma Ajansı) bu tür deşarjları sınırlamak için daha sıkı düzenlemeler getirmesi beklenmektedir.

PFAS, tüketici tekstil ürünlerinde yaygınlaşarak insan sağlığı ve çevre için ciddi bir tehdit oluşturmaktadır. Yapılan testler, sadece suya dayanıklı ve leke koruyucu özellikleri vurgulanan ürünlerde değil, aynı zamanda kadın spor giyiminde de bu kimyasalların varlığını ortaya koymuştur. Hem düzenleyici kurumların hem de üreticilerin, bu toksik kimyasalların kullanımını sınırlandırmaya yönelik daha aktif adımlar atmaları, hem sağlık hem de çevre koruması açısından kritik öneme sahiptir.

Günlük hayatımızda sıklıkla kullandığımız ürünlerde yer alan PFAS’ın sağlık üzerindeki potansiyel zararlarını göz önünde bulundurarak, bilinçli tüketim alışkanlıkları geliştirmek ve alternatif ürünlere yönelmek, uzun vadeli koruyucu önlemler arasında yer almalıdır.