Mary Brunkow, Fred Ramsdell ve Shimon Sakaguchi, bağışıklık sisteminin kendi dokularımıza saldırmasını önleyen regülatör T hücrelerini keşfetmeleriyle 2025 Nobel Fizyoloji ve Tıp Ödülü’ne layık görüldü.

Nobel Tıp Ödülü, Bağışıklık Sisteminin «Fren Mekanizmasını» Keşfeden Bilim İnsanlarına Verildi

2025 Nobel Ödülü, bağışıklık sisteminin düzenlenmesini mümkün kılan mekanizmaları ortaya koyan üç bilim insanına verildi. Seattle ve Japonya’da çalışan bu araştırmacılar, “periferik bağışıklık toleransı” kavramını bilim dünyasına kazandırdılar.

• Mary Brunkow – Institute for Systems Biology, Seattle

• Fred Ramsdell – Sonoma Biotherapeutics (Scientific Adviser), Seattle

• Shimon Sakaguchi – Osaka Üniversitesi, Japonya

Ödül tutarı toplamda 11 milyon İsveç kronudur (yaklaşık 1 milyon USD).

Bağışıklık Sisteminde Gizli “Fren”: Regülatör T Hücreleri

Bağışıklık sistemi, vücudu mikroplara karşı korurken aşırı tepki verirse kendi dokularımıza zarar verebilir.
1995 yılında Shimon Sakaguchi, T hücreleri arasında henüz tanımlanmamış bir alt tür keşfetti: bu hücreler “düzenleyici (regülatör) T hücreleri” olarak adlandırıldı.

Bu hücreler, bağışıklık yanıtı tamamlandığında etkinliği azaltarak inflamasyonu durdurur ve otoimmün reaksiyonları önler. Sakaguchi’nin deneylerinde bu hücreler yok olduğunda hayvanlarda otoimmün hastalıklar gelişmişti.

FOXP3: Hücrelerin Kontrol Düğmesi

2001 yılında Mary Brunkow ve Fred Ramsdell, bu tür hücrelerin işlevini yöneten kritik bir gen keşfettiler: FOXP3.

• FOXP3’teki bir mutasyon, hem farelerde hem de insanlarda ciddi otoimmün hastalıklara yol açabiliyor.

• 2003’te Sakaguchi ve ekibi, FOXP3’ün yalnızca regülatör T hücrelerinde aktif olduğunu ortaya koydu ve bu genin bu hücrelerin gelişimi için zorunlu olduğunu gösterdi.

Bu keşif, bağışıklık sisteminin kendi kendini sınırlamasının moleküler temelini anlamamızı sağladı.

Otoimmün Hastalıklara Yeni Umutlar

Regülatör T hücrelerin keşfi, otoimmün hastalıkların tedavi stratejilerinde devrim yaratabilecek potansiyel taşıyor.
Çalışmalar, tip 1 diyabet, lupus, romatoid artrit ve MS gibi hastalıklarda bu hücrelerin sayısının azaldığını ya da fonksiyonlarının bozulduğunu gösteriyor. Bilim insanları, bu hücreleri laboratuvarda çoğaltarak hastalara geri verme yöntemleri üzerinde çalışıyor.

Oxford Üniversitesi’nden bir araştırmacı şu yorumu yapıyor:

“Bu keşif sayesinde artık immün sistemin baskılanması yerine yeniden dengelenmesini hedefliyoruz.”

Bağışıklığın Dengesi Hayat Kurtarıyor

Nobel Komitesi yetkilisi Marie Wahren-Herlenius’un açıklaması şöyle:

“Bu ödül, bağışıklık sisteminin nasıl dengede tutulduğunu anlamamızı sağlayan temelleri tanıyan bilim insanlarını ödüllendiriyor. Onların çalışmaları sayesinde mikroplarla savaşırken kendi dokularımızı koruyabiliyoruz.”

Bugün birçok yeni ilaç çalışması, bu temel keşiflerin üzerine inşa edilmiş durumda. Gelecekte otoimmün hastalığı olan bireyler için daha güvenli ve etkin tedavi seçenekleri umut ediliyor.